paşabahçe cam fabrikası ne demek?

Paşabahçe Cam Fabrikası, Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği talimat ile kurulan, Türkiye'nin ilk cam üretim tesis yapısıdır. Fabrika ve tesisin temeli Başvekil İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar'ın katılımıyla 1934 yılında Beykoz Paşabahçe'de atılmıştır.

Modern Türkiye mimarlığındaki önemi

Paşabahçe Cam Fabrikası 17 Şubat 1934’te Atatürk'ün talimatı ile başlatılan Bakanlar Kurulu kararı sonrası İş Bankası öncülüğünde kurulmuştur. Cumhuriyet sonrası ulus inşası, sınıf mücadelesi, işçi sınıfı ve sendikalaşması gibi birçok konuyu içerisinde barındıran fabrika, Cumhuriyet sonrası modern Türkiye'sinin inşaası için büyük önem taşımaktadır. Kurulduğu semtin adını alan fabrika, modern kent kimliğinin kurulmasında büyük adımların atılmasını sağlamıştır. 117 bin metrekare alandan oluşan tesiste çalışan işçilerin çoğunun tesis etrafındaki ailelerden oluşması, tesisin halka ekonomik destek de sağlamış olduğunu göstermiştir. Cumhuriyet döneminin mimari özelliklerini yansıtan fabrika yapısı, Beykoz'un Paşabahçe semtinin sosyokültürel yapısını da yansıtan bir yapı olmuştur.

Türkiye'nin ilk cam fabrikasının kurulmasının planlandığı dönemlerde cam tüketiminin yaklaşık olarak 3500 ton olduğu ülkede, kurulacak yeni fabrikayla beraber 3000 ton cam üretilecekti. Bu sayede yeni bir emek mücadelesi de kazanılmış olacaktı. Modern Türkiye artık dışa bağımlığını bitirirken kültür kimliği oluşturma aşamasına da gelmişti. Böylelikle Türk cam sanatı, gelişme aşamasına yeni bir mihenk taşı eklemiştir.

Tarihsel değişim

Türkiye'nin cam ihtiyacını karşılamak amacıyla 4 Temmuz 1935 yılında üretime başlayan Paşabahçe Cam Fabrikası, 2002 yılına kadar her alanda cam üretimi yapmaya devam etmiştir. Cam fabrikasının şehir içinde olması tartışmalarının yapıldığı dönemlerde, fabrikanın üretimi durdurulmuş ve modern Türkiye yolunda atılan adımlardan birisi olan ve kent kimliği ile öne çıkan fabrika yavaş yavaş çürümeye bırakılmıştır. 1983 yılında yapılan imar planlarından sonra tesis arazisi "turizm tesisi" olarak görünmeye başlamıştır. Kapatıldıktan sonra alana otel ve marina yapılması tartışmaları başlamış ve imar planında yapılan düzenleme bu isteği kolaylaştırmıştır.

Paşabahçe Cam Fabrikası'nın kapatılmasının ilk gündeme geldiği andan beri, Mimarlar Odası başta olmak üzere birçok kurum ve kişi fabrika ve tesisin korunması gerektiğini dile getirmiştir. İstanbul'un ve modern Türkiye'nin bir dönemini yansıtan bu tesisin bir "sanayi kültür mirası" olarak anılmasını sağlayacak bir proje kapsamında korunması ve gelecek nesillere aktarılması istenilmiştir.

Fabrikanın yıkılmaması için hukuki mücadele veren CHP eski Meclis Üyesi Halit Kılıç, “Paşabahçe bir markaya adını vermiş cam işçiliğinin en önemli merkezlerindendi. Burada hâlâ cam atölyeleri işlevini sürdürmeye çalışırken fabrikayı tamamen yıkıyorlar. En azından bir bölümü cam işçiliğini yaşatmak, bir endüstriyel tarihi yok etmemek adına korunabilirdi. Dünyada böyle fabrika binaları müze olarak korunuyor, kültür merkezine dönüştürülüyor. Çubuklu'dan Beykoz'un merkezine kadar tüm kıyı şeridini otellerle dolduracaklar. Bu durum hem Kıyı Kanunu'na hem de Boğaziçi Yasası'na aykırı” demiştir.

Fabrikanın üretime ara vermesinden sonraki gelişmeler sırasıyla şöyledir:

Ocak 2002 1983 yılından beri imar planlarında turizm tesisi olarak işaretli olan Paşabahçe Şişecam Fabrikası'nda üretime son verildi.

Şubat 2008 Paşabahçe Cam Sanayi, Beykoz'da bulunan fabrikayı satışa çıkardığını duyurdu. Satışa aracılık eden İş Yatırım satışın ihale yoluyla gerçekleştirileceğini duyurdu.

Şubat 2011 Beykoz Belediye Başkanı Yücel Çelikbilek, Beykoz'daki Paşabahçe Cam Fabrikası'nın İş Bankası Kuruluşu olan İş Yatırım tarafından 7 yıldızlı otele dönüştürüleceğini açıkladı.

Aralık 2013 Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş, Paşabahçe Şişecam Fabrikası arazinin satışı için ihale duyurusu yaptı.

Şubat 2014 Şişecam Beykoz'daki arazisini satmaktan vazgeçtiğini açıkladı.

Mayıs 2016 Fabrikanın depo ve lojman binalarının yıkımına 3-4 ay önce başlandığı açıklandı.